Prof.Dr. Ahmet ULUSOY

EKO-POLİTİK 

KTÜ Orman Fakültesi Peyzaj bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Mustafa Var ile Bambu bitkisi hakkında ondan aldıklarımı sizlerle paylaşacağım bu yazıda. Kendisi Bambu üzerine Japonya’da 5 yıl doktora sonrası çalışma yaptı.

İklim-doğal şartlar bakımından Sürmene-Hopa arasındaki bölgeye uygun bir bitki bambu. Bol yağışla yetişebiliyor ancak. Bu arada Rize ile Trabzon arasındaki yıllık yağışın yarı yarıya fark ettiğini öğrendik. Yine bölgedeki çay üretimine destek olacak bir bitki (çaya alternatif değil-bölgede çayın alternatifi bitki olmaz zaten).

Dünyada Bambunun 1200 kadar çeşidi var. Yapılan araştırmalarda Doğu Karadeniz bölgesi şartlarına uygun olabilecek 3 çeşidi belirlenmiş.

Bambu sürgünleri yağmurlu mevsimlerde büyür (özellikle büyüme evresi olan mart-nisan-mayıs-haziran aylarında sürekli yağış alması lazımdır). Doğu Karadeniz için önerilen bambu 14-20 m. boy yapmaktadır. 1000 m. yüksekliğe kadar yetişebilmektedir.

Toprak yüzeyine çıktıktan 50-70 gün sonra tüm büyümesini tamamlıyor. 1 yılda hasat edilebiliyor. İkinci 10 günde 9-10 m. boya ulaşmaktadır. İkinci büyüme dönemindeki 10 günlük periyotta Rize Pazar’da 93 cm. büyüdüğü ölçülmüştür. Yanlış duymadınız günde günlük yaklaşık olarak 93 cm. büyüyen bir bitki var karşımızda. Bu özelliğinden dolayı bambu dünyada en hızlı büyüyen bitki özelliğine sahiptir.

Gıdadan-sağlığa, inşaattan-mobilyaya, iç ve dış mekan süs bitkisi olarak kullanımına, toprak kayması-erozyonu önleyici özelliğinden kağıt üretimine ve 1500’ün üzerinde günlük kullanım ve sanat eşyasına kadar yararlanılabilen, insanı hayretler içinde bırakan bir bitki bambu. Heryıl erozyon dolayısıyla 500 milyon ton toprak kaybımız olduğunu hemen belirtelim.

***

İsterseniz bambunun nerelerde kullanıldığını biraz daha açalım.

– 100 bambu türünün genç filizleri . sebze olarak yenilebilmektedir. Bu ürünlerin Çin’de yıllık üretimi 1 milyon tondan fazladır yenir. Japonya’da kişi başına yılda ortalama 2 kg bambu filizi tüketilmektedir. Japonya’da toplam 240 bin ton bambu filizi tüketilmektedir. 60 bin ton yerli üretim, 180 bin ton ithal (Tayvan, Çin ve Filipinlerden) ediliyor. Genç sürgünler şeker, yağ, amino asit, protein diğer bazı elementleri taşıdığından besin değeri oldukça yüksektir.

– Çin’de artan Bambu talebini karşılamak için Bambu endüstrisi hızla gelişmektedir. Değişik büyüklükte 100’den fazla fabrikada bambu kontraplağı, yonga levha, parke, lamina v.s. gibi mamül ürünlere dönüştürülerek mobilya sektöründe kullanılmaktadır.

– Bambular kaygan toprağı tutma (erozyon önleme), her mevsim yeşil kalan yapraklarıyla rüzgar tutma ve hava kirliliğini önleme, gürültü perdesi fonksiyonu görme gibi peysaj alanında kullanılıyor.

– Yaprak ve gövdelerin sahip olduğu çok farklı renklerden dolayı dünyanın pek çok yerinde süs bitkisi ve dış mekan donatıları (bank, bordür, küçük sular üzerinde köprü v.s.) tasarımında kullanılmaktadır. Bahçe kapısı, su oluğu, kamelye, bahçe mobilyası şeklinde de yararlanılmaktadır. Dış mekanda yapılan küçük beton veya ahşap merdivenlere ikame olarak kullanılmaktadır. Merdiven basamağı, korkuluk olarak da kullanılmaktadır.

– Bambu çok dayanıklı bir bitki olduğundan inşaat sektöründe de yaygın olarak kullanılmaktadır. Yüksek yapılarda yapı iskelesi olarak kullanılabilmektedir. Yuvarlak veya parçalanmış bambulardan kiriş, çatı, kasnak, çerçeve, yer döşemesi, duvar, tavan, kapı, yapılabilmektedir. Birçok tarım aleti bambudan yapılabilir. Çeşitli ticari ve sanatsal alanlarda yine bambu bitkisinden yararlanılmaktadır (sepet, abajur, vantilatör, kitap rafı, el çantası v.s.).

– Bambudan yapılan müzik enstrümanları Filipinler ve Endonezya’da çok yaygındır. Geleneksel kullanımı yanında modern sanayide de kullanım alanı bulan bambudan betonarme konstrüksiyonlar içinde demir yerine kullanılabilmektedir.

– Hindistan’da 3.23 milyon tonluk bambu üretiminin yarısı kağıt sanayinde kullanılmaktadır.

– Atık bambu gövdeleri odun kömüründen daha fazla enerjiye sahip olduğundan yakacak amacıyla değerlendirilmektedir.

– Bambu kömür tozu aynı zamanda gübre olarak kullanılmaktadır.

– Gövde öz suları çay olarak da içilebiliyor.

– Bambu öz suyu ateş düşürücü olarak da kullanılıyor. Kandaki hemoglobini artıran ilaçların yapımında, kozmetik ve tıp alanında yaygın olarak kullanılan bir bitki.

– Uzakdoğu peysaj sanatında vazgeçilmez bitki olan bambular, ülkemiz fidanlıklarında (yaygın olmamakla birlikte) 7-8 m. bambular 60-100 euro arasında fiyat bulmaktadır. İtalya ve diğer avrupa ülkelerinde bulundukları saksının hacmine göre bambuların fiyatları 10-500 euro arasında değişebilmektedir.

Şu anda piyasası hazır, Of – Rize bölgesinin iklim şartlarına son derece uygun, ekonomik değeri yüksek bu harika bitki biran önce bölgede yaygınlaştırılmalı.

Ürünü yaygınlaştırmak için bol miktarda bambu fidanı temin etmek gerekiyor. İlk edapta tanesi 2 euro’dan Çin’le 3000 fidanlık bir bağlantı yapıldı, Çin vazgeçti. Öncelikle 3000-5000 fidan alınıp bunlardan 2-3 yıl içinde bölge ihtiyacını karşılayabilecek düzeyde fidan üretilmesi hedeflenmişti

Mustafa Hoca makro olarak bütün bölge ihtiyacını düşünüyor ve bambu üretimini bu şekilde yaygınlaştırmak istiyor. Yoksa 3-5 dönümlük arazide bambu yetiştirmenin bir anlamı yok diyor. Bu nedenle projeye devletin ve sivil toplum örgütlerinin sahip çıkması gerektiğini söylüyor.

Bu harika bitkiye bölgeyi ihya edecek bir proje olarak bakılabilir.. Özellikle Rize ve Trabzon milletvekillerine ve sivil toplum temsilcilerine iş düşüyor (vizyon sahibi ve toplum çıkarını ön plana alanlara tabii).

İşte bambu, işte zenginlik: tercih sizlerin.