4857 sayılı İş Kanunu’nda, işçilerin yıllık ücretli izne hak kazanabilmeleri için bir tam yıl çalışmış olmaları gerekmektedir.
Oysa, Deniz İş Kanunu’nun 40. maddesine göre, aynı işveren emrinde veya aynı gemide bir takvim yılı içinde bir veya birkaç hizmet akdine dayanarak en az altı ay çalışmış olan gemiadamı, yıllık ücretli izine hak kazanmaktadır.
İzin süresi, altı aydan bir yıla kadar hizmeti olan gemiadamları için 15 günden ve bir yıl ve daha fazla hizmeti olanlar için yılda bir aydan az olamaz. İzin işverenin uygun göreceği bir zamanda kullanılır. Bu haktan feragat edilemez. Bir aylık izin, tarafların rızasiyle aynı yıl içinde kullanılmak suretiyle ikiye bölünebilir.
Gemiadamı, yıllık ücretli iznini yabancı bir memleket limanında veya hizmet akdinin yapılmış bulunduğu mahalden gayri bir yerde kullanmaya zorlanamaz.
Gemiadamı, dilerse, işveren veya işveren vekilinden ücretli izne ilişkin olarak 7 güne kadar ücretsiz yol izni de isteyebilir. Gemiadamının hak ettiği yıllık ücretli izni kullanmadan hizmet akdi 14’üncü maddenin II, III ve IV. bentlerine göre bozulursa, işveren veya işveren vekili izin süresine ait ücreti, gemiadamına ödemek zorundadır.
Gazetecilerin yıllık izni
5953 sayılı Basın İş Kanunu’nun 21. maddesinde “Günlük bir mevkutede çalışan bir gazeteciye, en az bir yıl çalışmış olmak şartıyla, yılda dört hafta tam ücretli izin verilir. Gazetecilik mesleğindeki hizmeti on yıldan yukarı olan bir gazeteciye, altı hafta ücretli izin verilir. Gazetecinin kıdemi aynı gazetedeki hizmetine göre değil, meslekteki hizmet süresine göre hesaplanır.
Günlük olmayan mevkutelerde çalışan gazetecilere her altı aylık çalışma devresi için iki hafta ücretli izin verilir. Yıllık ücretli izinlerin hesabında bu kanunun 1 inci maddesindeki “Gazeteci” tabirine girenlerin kıdemleri, iş akdinin devam etmiş veya fasılalarla yeniden inikat etmiş olmasına bakılmaksızın, gazetecilik mesleğinde geçirdikleri hizmet süresi nazara alınmak suretiyle tespit edilir” hükmü getirilmiştir.
Görüldüğü üzere, Basın İş Kanunu’nda yıllık ücretli izin süreleri günlük mevkutede (gazetede) çalışanla, günlük olmayan mevkutede çalışanlar için ayrı ayrı düzenlemiştir.
Günlük bir gazetede çalışan gazeteciye orada en az bir yıl çalışmış olması kaydıyla yılda dört haftalık yıllık ücretli izin verilir. Meslekteki kıdemi on yıldan fazla olanlar için izin süresi altı haftadır. Gazetecinin kıdemi aynı gazetede geçen hizmet süresine göre değil, gazetecilik mesleğinde geçen hizmet süresine göre hesaplanır.
Gazetecinin iş sözleşmesi arada kesintiye uğramış veya yeniden bağıtlanmış olması meslek kıdeminin hesaplanması bakımından rol oynamaz. Günlük olmayan gazetelerde çalışan gazetecilere ise her altı aylık çalışma devresi için iki hafta ücretli izin verilir. Burada artık günlük olmayan gazetede en az bir yıllık çalışmış olması şartı aranmayacaktır. Yıllık izin hakkından feragat edilemez. İşçi ile işveren sözleşme ile bu haktan feragat edildiğini kararlaştırsalar dahi bu hükümsüzdür.
Yıllık iznini kullanan gazeteciye bu süreye tekabül eden ücreti ödenecektir. Hatta gazeteciye ücreti peşin ödenmesi zorunluluğu olduğuna göre yıllık izin ücreti de peşin ödenecektir.
Gazeteciye yıllık ücretli izin vermeyen veya izin vermiş olsa da izin süresine ait ücretini ödemeyen işveren yıllık ücretli izin süresine ait ücretler toplamının iki katını ilgili gazeteciye ödemeye ve ayrıca bu miktarda ağır para cezası ödemeye mahkum edilecektir.