Önce beyin hakkında genel bir bilgilenme yapalım. İnsanın beynini, yapısını, nasıl çalıştığını, aklın ne olduğunu, beyin hasarlarında insan yaşamının ve fikriyatının nasıl etkilendiğini bilmeden insanın imtihanını çözemeyiz. Beyinde üretilen hormonları, ışığın beyindeki etkilerini, insan psikolojisini anlamadan insanın imtihanını anlayamayız. Ayın beyindeki tesirlerini veya güneşin tesirlerini hesaplamadan insanın imtihanının mahiyetini fark edemeyiz. İnsan beynindeki alışkanlıkları, şartlanmaları, değer yargılarını analiz etmeden ve bu perdeler ilr dini kayıtlarda geçen anlatımların neye işaret ettiklerini bulmadan insanın imtihanını bilemeyiz. Dini kitaplar ve beyin ilişkisini araştırdığımızda insanın imtihan sırlarından bir çoğuna rastlayabiliriz.
Bir beyin modeline bakıldığında beynin dış, orta ve alt bölümlerden, iki yarı-küreden (hemisfer) ve dört lobda oluştuğu görülmektedir
Öğrenme ile ilgi oluşumlar beynin orta ve alt bölümlerinde yer alır. Beynin orta bölümünde yer alan Corpus callosum, iki yarı-küreyi birbirine bağlayan, beynin her iki tarafında oluşan bilgilerin kolayca bir yarı-küreden diğerine geçmesini sağlayan aksonlardan oluşan sıkı bir banttır. Thalamus duyu organlarından gelen bilgileri alır ve beynin diğer bölgelerine yollar. Hypothalamus sindirimi, dolaşımı, hormon salgılanmasını, cinselliği, beslenmeyi, uykuyu ve duyguları kontrol eder. Hippocampus bilginin işleyen bellekten uzun süreli belleğe transferi sırasında öğrenmenin oluşmasında önemli bir rol oynar. Bu yapı anlamlandırma açısından önemlidir. Amygdala hippocampus’e bağlantılı bir yapıdır. Duyu organlarından gelen bilginin işlenmesinden ve beynin duygusal hafızasının kodlanmasından sorumludur. Alt bölümde yer alan cerebellum, hareketten, duruştan, koordinasyondan, dengeden, motor hafızadan ve yenilikleri öğrenmeden sorumludur.
Beynin iki yarı-küresinden
Sol yarı-kürede;
mantıksal sıralama, karar verme, harfleri yorumlama, dil ile ilgili fikirlerin işlenmesi, düşüncelere yapı ve sıra verilmesi, fikirlerin sınıflandırılması, sayılarla ve hesaplarla ilgilenerek fikirlerin kritik analizinin yapılması ve vücudun sağ bölümünün kontrol edilmesi işlevleri yapılmaktadır.
Sağ yarı-kürede ise;
Görsel şekillerin ve imajların (grafikler, haritalar ve çizgiler), uzamsal bilginin, kendiliğinden rastlantısal, açık uçlu fikirlerin işlenmesi, sezginin kullanılması, yeniliklerle, belirsizliklerle ilgilenme ve vücudun sol bölgesini kontrol etme işlemleri yapılmaktadır. Beyin kabuğunun bağlantı kurucu alanları öğrenme, düşünme ve dil gibi yüksek beyin işlevleri ile ilgilidir
Beyni oluşturan dört lobdan
alın (frontal) lobu hareketle,
çeper (parietal) lobu beden duyumlarıyla,
şakak (temporal) lobu işitmeyle ve
ense ( Oksipital) lobu görme ile ilgili işlevler görür.
Beyin karmaşık düşünme görevlerini yerine getirmesine rağmen, onun temel amacı bireyin hayatta kalmasıdır. Gerçek anlamda, biz dikkat etmeye ve bizi canlı ve işlevsel tutan uyarıcıları hatırlamaya programlanmışızdır. Beynimiz düzenli olarak, gelen bilginin yaşam için anlamlı olup olmadığını belirlemek üzere çevresini gözden geçirir. Beynin tespit ettiği bilgi dikkat çekici, önemli ve daha sonra geri getirilmek üzere saklanır
Öğrenme ve öğretmeyi etkili kılmak için Caine ve Caine tarafından ileri sürülen beyin temelli öğrenmenin on iki ilkesi aşağıda verilmiştir
BEYİN TEMELLİ ÖĞRENMENİN İLKELERİ
1. 1-Beyin paralel işlemcidir
2. Öğrenme fizyoloji ile ilişkilidir
3. Anlamı araştırma doğuştandır
4. Anlamı Araştırma Örüntüleme Yoluyla Oluşur
Örüntü anlamlı organizasyon ve bilgilerin sınıflandırılması anlamına gelir. Bireyin ön öğrenmeleri ile yeni öğrenilenler arasında anlamlı bir örüntü oluşturulduğunda öğrenmenin niteliği artar ve anlamlı öğrenme gerçekleşir.
5. Örüntü oluşturmada duygular önemlidir
6. Beyin parça ve bütünleri eş zamanlı olarak işlemler ve kendiliğinden yapar
Beynin sol ve sağ yarı-küreleri arasında önemli farklar vardır. Sözcükler matematik,müzik ya da resimle ilgilenen sağlıklı bireyin iki yarı-küresi birbiriyle etkileşim içindedir. Sol beyin parça bilgileri, sağ beyin bütün bilgileri organize eder. Her iki beyin de yaklaşık her etkinlikte yer alır.
7. Öğrenme hem odaklanmış dikkati hem de çevresel algılamayı içerir
Beyin bilgileri dikkat ederek ve bilinçli olarak alır.
8.Öğrenme bilinçli ve bilinçsiz süreçleri içerir
9.İki tür bellek vardır sistemi vardır:
Uzamsal (üç boyutlu) bellek sistemi ve ezberleyerek öğrenme sistemi
Uzamsal bellek sistemi günlük deneyimlerle,
ezberleyerek öğrenme sistemi ise olgu ve becerilerle ilgilenir.
10.Olgu ve beceriler doğal, uzamsal bellekte yer aldığında en iyi şekilde anlaşılır ve hatırlanır
11. Öğrenme teşvikle artar ve korkuyla azalır
12.Her beyin tektir
Yukarıda geçen bilimsel bilgilerden de anlaşılıyor ki, beynimiz mükemmel bir yapıdır. Ve beynimiz normal insanlarda yüzde 5-6 potansiyelde çalışır. Peki yüzde doksanbeşlik geri kalan bölüm hep atıl mı kalacaktır ? Hayır. İşte din ve bilim tam bu noktada buluşmaktadır. İbadetler adı altında toplanmış dua ve zikirlerin amacı işte beynimizin yüzde 5-6 lık potansiyelini daha çok artırmak ve bu suretle beyin algılarını güçlendirip sayısını da artırmaktır. Beyin güçlendikçe farklı dalga boylarını da algılamaya başlar.
Orta beyinde
bulunan “hipokamp” (hippocampus) “hafızanın
merkezi”dir.. Bu merkez adeta beynin yazıcısı gibi
faaliyet gösterir. Hipokamp bölgesi bilgilerin kalıcı hafızaya geçip
geçmeyeceğine karar veren merkezdir.
Beynin üçüncü kısmı olan korteks, beynin düşünen,
konuşan, yazan, yeni buluşlar yapan, merak eden, plan
yapan, öğrenmenin, zekanın ve hafızanın oluştuğu bölüm
olup, sınırsız bir kapasiteye sahip görünmektedir.
Üzerindeki görme, duyma ve diğer algılama
merkezleriyle ve dış dünyayla sürekli iletişim
halindedir. Bu kapasiteyi nöronlar arasında kurulan
ilişkiler sağlamaktadır. Duyguları uyandıran olaylar
orta beyinde bulunan “hipokamp” vasıtasıyla beyin
korteksi üzerine kaydedilmektedir.
Beynin sol lobu mantıksal ve sayısal açıdan bilgiyi değerlendirirken sağ lob ise sanatsal ve sözel açıdan bilgiyi değerlendirir. Bu bilimsel olarak ispatlanmıştır. Peki, beyin işlevleri ile kutsal kitaplar nerde buluşuyor şimdi bunu inceleyelim.
Kuran-ı Kerim den ayetler
Araf Suresi
155- Bir de Musa, mîkatımız için (tayin ettiğimiz vakitte tevbe için) kavminden yetmiş erkek seçti. Ne zaman ki, bunları o sarsıntı yakaladı, işte o zaman Musa: “Rabbim! dedi, dileseydinbunları da, beni de daha önce helâk ederdin. Şimdi bizi, içimizdeki o beyinsizlerin yaptıkları yüzünden helâk mi edeceksin? O iş de senin imtihanından başka bir şey değildi. Sen bu imtihanla dilediğini sapıklıkta bırakır, dilediğini de hidayete erdirirsin. Bizim velimiz sensin. Artık bizi bağışla, merhamet et, sen bağışlayanların en hayırlısısın.”
Cin Suresi
3- Doğrusu, Rabbimizin şanı çok yüksektir. Ne bir arkadaş edinmiştir, ne de bir çocuk.
4- Meğer bizim beyinsiz (İblis), Allah hakkında saçma şeyler söylüyormuş.
5- Doğrusu biz insanları ve cinleri Allah’a karşı asla yalan söylemez sanmışız.
Enam Suresi
140- Bilgisizlik yüzünden beyinsizce çocuklarını öldürenler ve Allah’ın kendilerine verdiği rızkı, Allah’a iftira ederek haram kılanlar muhakkak ki, ziyana uğradılar. Bunlar, doğru yoldan sapmışlardır; hidayete erecek de değillerdir.
Bakara Suresi
130- İbrahim’in milletinden, kendine kıyan beyinsizden başka kim yüz çevirir? Biz onu dünyada seçkin birisi yaptık, hiç şüphesiz o, ahirette de iyilerden biridir.
131- Rabbi ona, “İslâm ol!” emrini verince, o “Ben âlemlerin Rabbine teslim oldum.” dedi.
Müddesir Suresi
54- Hayır, hayır, O kur’ân kuşkusuz bir öğüttür.
55. Dileyen onu düşünür.
Abese Suresi
11- Hayır hayır, sakın. Çünkü o Kur’ân bir öğüttür.
12- Artık dileyen onu düşünür.
Yunus Suresi
41- Eğer seni inkâr etmeyi sürdürürlerse, de ki; “Benim amelim bana, sizin ameliniz de size aittir. Benim yapacağım sizi ilgilendirmez, sizin yapacağınız da beni ilgilendirmez.”
42- İçlerinden seni dinlemeye gelenler de var. Sen, sağırlara, üstelik akılsız da olanlara dinletebilir misin?
43- İçlerinden sana bakanlar da var. Fakat sen, körlere, üstelik basiretleri de yoksa hidayet edip yol gösterebilecek misin?
Ayetler ve bilimsel gerçekler bu ve bunlara benzer birçok ayette buluşuyorlar. Dini öğretiler tamamen bilime yönelik, bilimselliğe teşvik amacıyla doludur. Beynimizin çalışma sistemi bir çok ayette anlatılmıştır. Hep iman edenlerken akıllarını kullanmaları, düşünmeleri, farkı fark etmeleri, olayları görmeleri ve dersler çıkartmaları istenmiştir. İnsanın imtihanı makale dizim devam edecek.