Özellikle son dönemlerde bir çok işletme kısmi süreli çalışma (ya da halk arasında bilinen adıyla part-time çalışma) öne çıkmaktadır.4857 sayılı İş Kanunu’nun 13’üncü maddesine göre, işçinin normal 45 saatlik haftalık çalışma süresi itibariyle tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda, sözleşme, kısmi süreli iş sözleşmesidir.
“Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçi, ayırımı haklı kılan bir neden olmadıkça, salt iş sözleşmesinin kısmî süreli olmasından dolayı tam süreli emsal işçiye göre farklı işleme tâbi tutulamaz.
Kısmi süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri, tam süreli emsal işçiye göre çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir.
Emsal işçi, işyerinde aynı veya benzeri işte tam süreli çalıştırılan işçidir. İşyerinde böyle bir işçi bulunmadığı takdirde, o işkolunda şartlara uygun işyerinde aynı veya benzer işi üstlenen tam süreli iş sözleşmesiyle çalıştırılan işçi esas alınır.”
SGK gün sayısı nasıl hesaplanacak
Kısmi süreli çalışan sigortalıların ay içinde çalıştığı toplam sürenin (saat) 7,5’a bölünmesiyle, ayda kaç gün sigortalı olacağı hesaplanmaktadır. Burada, kısmi süreli çalışan işçinin hafta tatiline hak kazanması halinde, toplam süreye hafta tatilinin de (sanki çalışılmış gibi değerlendirilerek) eklenmesi gerektiği hususuna dikkat edilmelidir.
Ayrıca, 7,5 saatin altındaki çalışmalar da 1 güne tamamlanacaktır. Yani kısmi süreli çalışan personelin aylık sigortalılık süresi;
(Aylık çalışma gün sayısı = Ay içinde çalışma saati / 7,5) şeklinde hesaplanacaktır. Örneğin, ay içinde hafta tatili de dahil olmak üzere toplam 60 saat çalışan bir sigortalının SSK’ya bildirilecek gün sayısı;
Aylık çalışma gün sayısı = 60 saat / 7,5 saat
Aylık çalışma gün sayısı = 8 gün olarak hesaplanacaktır. Kıst sürelere tama iblağ edilecektir.
Kısmi süreli (part-time) iş sözleşmesi, sigortalıların eksik gün bildirimine ilişkin bilgi formu ekinde ilgili SGK müdürlüğüne verilmesi veya Acele Posta Servisi (APS), iadeli taahhütlü ya da taahhütlü olarak gönderilmesi gerekmektedir.
İşyerlerinde kısmi zamanlı (part-time) olarak çalışan sigortalılar için düzenlenmiş olan yazılı sözleşmenin noterden tasdikli olması zorunlu değildir. Ancak, kısmi süreli çalışmalara ait iş sözleşmesi noterden onaysız ve yasal süresi dışında verilmiş ise, sadece verildiği ay ve sonrası için hüküm ifade edecektir.
Bu sözleşmenin, “Eksik Gün Bildirim Formu” ekinde ve aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken yasal süre içinde SGK’ya verilmiş olması kaydıyla, söz konusu form ve sözleşme işverenlerden her ay tekrar istenilmeyecektir (SSK Başkanlığı’nın 13.05.2004 tarih ve 16-318 ek sayılı genelgesi).
Çağrı üzerine çalışma
Çağrı üzerine çalışma da bir kısmi süreli çalışma şeklidir. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 14’üncü maddesinde yapılan düzenlemeye göre, “Yazılı sözleşme ile işçinin yapmayı üstlendiği işle ilgili olarak kendisine ihtiyaç duyulması halinde iş görme ediminin yerine getirileceğinin kararlaştırıldığı iş ilişkisi, çağrı üzerine çalışmaya dayalı kısmi süreli bir iş sözleşmesidir.”
İşçi ile yapılan “çağrı üzerine çalışma sözleşmesi”nde, hafta, ay veya yıl gibi bir zaman dilimi içinde işçinin ne kadar süreyle çalışacağını taraflar belirlemedikleri takdirde, haftalık çalışma süresi yirmi saat kararlaştırılmış sayılır. Çağrı üzerine çalıştırılmak için belirlenen sürede işçi çalıştırılsın veya çalıştırılmasın ücrete hak kazanır.
İşçi ve işverenin yaptıkları iş sözleşmelerinde “çağrı üzerine çalışma sözleşmeleri”nde mutlaka haftada veya ayda ne kadar çalışılacağını belirtmeleri halinde sözleşme koşulu geçerli olacaktır.
Yine yasada yer alan “İşçiden iş görme borcunu yerine getirmesini çağrı yoluyla talep hakkına sahip olan işveren, bu çağrıyı, aksi kararlaştırılmadıkça, işçinin çalışacağı zamandan en az dört gün önce yapmak zorundadır. Süreye uygun çağrı üzerine işçi iş görme edimini yerine getirmekle yükümlüdür. Sözleşmede günlük çalışma süresi kararlaştırılmamış ise, işveren her çağrıda işçiyi günde en az dört saat üst üste çalıştırmak zorundadır.”