Dr. Ahmet FİDAN
Balıkesir Üniversitesi Öğretim Üyesi
Tembellik psikolojisi, toplumu bir kişiyi arka plana iten, ezik veya silik hale getiren temel önemli bir bir psikolojidir. Aslında, Herkesin içinde bir tembellik psikolojisi vardır. Bu psikoloji belli bir baskınlığa kadar zorunlu ve gereklidir. Metabolizmanın çok kısa bir zaman diliminde yıpranmamasını sağlar. Doku ve sinir katsayılarının vücuttaki asit baz dengesinin sağlanması açısından önemlidir. Bu tıpkı vücudun yine doku bütünlüğünün korunması için deri altına yaratıcı tarafından yerleştirilmiş sinir hücreleri gibi. O sinir hücreleri ki, dokuya zarar gelince acıma sinir hücrelerinin harekete geçmesiyle vücudun yıpranması veya aşınmasını engellemektedir.
Benzeri durum da yine vücut sinir hücrelerinin ve ruhsal dinginliğin sağlanması için tembellik içgüdüsü görevini yapmaktadır. Buraya kadar her şey normal ve gereklidir.
Ancak ne var ki bu hücreler ve hormonların bazı kişilerde aşırı salgılanmasıyla insan denen canlının diğer canlı yaratıklardan ayrıt edilmesi oldukça zorlaşmaktadır.
Bu psikolojiye neden olacak faktörleri teker teker ele alacak olursak:
1. İklim (Karasal Tropikal)
Ünlü İslam Düşünürleri, İbn-i Haldün, İbn-i Sina gibi, eserlerinde, iklimlerin insan karakteri üzerindeki etkisinden bahsetmişlerdir. Örneğin, sıcak iklimlerin insanları sıcaklığın insan metabolizmasına doğal etkisi nedeniyle diğer iklimlere göre, daha fazla tembellik davranışı göstermekteler. Tropikal iklimlerde bu tür bir etki fazlaca görülmez. Buna karşılık aşırı soğuk iklimlerde de hareketlerde ciddi bir yavaşlık görülmektedir.
2. Düzenli Gelir Garantisi
Düzenli veya sabit bir gelir garantisi olanlar, düzenli gelir garantisi olmayanlara göre sosyal olay ve olgulara karşılık daha çekingen, daha az katılımcı avam tabiriyle umursuz olmaktalar.
Düzenli gelir garantisi olanlardan emekliler grubunun tembelliği eğitim ve sosyal ilişkilerle bir ölçüde düzeltilebilir ancak bu tür kişilerin hayatla barışık olanları genelde başka bir işte de olsa çalışmayı devam ettirirken, küskün olanları çalışmamayı tercih etmektedirler.
3. Kalıtsal Özellikler
Kalıtsal özelliklerin tembellik psikolojisi üzerinde çok güçlü bir etkisi olduğunu söylemek oldukça iddialı olur. Bu davranış yapısının astrolojik anlamda burçlarla ilişkilendirilerek te belki açıklama yapılabilir ama burada yazdığımız yazı altlık olmak kaydıyla bu konuyu ayrı özel bir yazıda işlemekte fayda var. Zira bu yan başlık içine tıp, sosyoloji belki de astroloji bilimi girmektedir.
4. Din Faktörü
Genel anlamda dinin tembellik davranışı üzerindeki etkisi doğrusaldır. Yani dinler çalışma ve “iyi” insan olmayı emreder. Ne var ki her din aynı değildir. Hatta İslam dininde bile bazı yaşayış tasavvuf / tarikat vb.anlayışların bu tür davranışlara yatkın kişiler tarafından tembellik için zemin haline getirildiği görülmektedir. Örneğin tasavvuftaki “bir lokma bir hırka için yaşamak” anlayışını çoğu insan tamamıyla dünyadan el etek çekme olarak değerlendirmekte, bu değerlendirme Hristiyanlıkta Katoliklerde de görülmektedir. Ama genel olarak dinin bu bağlamda çalışmayı salık verdiği ortadadır.
4. Yaş /Cinsiyet
Yaşım tembellik üzerinde etkisi, doğrusaldır. Yani küçük yaşlarda doğal olarak daha enerjik olan insan metabolizması, ileri yaşlarda yorgunluk, fiziksel rahatsızlıklar vb. nedenlerle hareketleri kısıtlamakta olduğundan daha yavaş ve az hareket ederek tembellik davranışına zemin oluşturmaktadır.
5. Yaşanılan yer (Kent Köy)
Yaşanılan yerin tembellik üzerinde ektisini ciddi bir alan araştırmasıyla incelemek gerekir, ancak toplumbilimsel gözlemlerle genelleme yapılacak olursa, kentlerde yaşayan insanları daha hareketli kırsalda yaşayan insanların daha yavaş olduklarını söyleyebiliriz. Bu tamamıyla kentin yoğunluğu, zaman, ulaşım ve iş sınırlamaları nedeniyle insanların hep bir şeylere yetişme veya yapma zorunluluğu içinde olmalarından kaynaklanmaktadır.
6. Meslek
Mesleğin tembellik psikolojisi üzerindeki etkisi ise değişkendir. Geliri ve statüsü yüksek meslekler daha yavaş hareket etmeyi gerektirirken, bu gereklilik bu mesleğe sahip kişilerin davranışlarına da yansımakta ve hemen her şeyi başkasından bekleme veya birilerine yaptırma alışkanlık haline gelmektedir. İşte odacısı, sekreteri, şoförü olan bir meslek sahibinin evde de benzer emirleri eşine, çocuklarına veya yakınlarına yaptıkları çoğu zaman gözlemlenmektedir.
7. Etnik Köken
Etnik kökenin ırksal faktörlerin tembellik psikolojisi üzerindeki etkisini yine daha özel ve kapsamlı araştırmaya veya özel bağımsız bir yazı konusuna ayırmak daha yerinde olur. Ancak hemen peşinen şu söylenebilir ki bu konuda birebir veya doğrusal bir ilişki kurmak oldukça güç olsa gerek.
8. Eğitim Durumu/Düzeyi
Eğitim kelimesiyle sosyal bilinç kelimesini baştan ayırmak gerekmektedir. Çünkü salt diploma bu tür davranış kalıbını aktarmak için çok fazlaca bir şey ifade etmemekte olduğu genel olarak söylenebilir. Buna karşılık bilinçlilik veya sosyal bilinç düzeyi yüksek olan insanların daha çalışkan ve üretken olduğu konusunda öngörüde bulunulabilir.
Şu da yine hemen aktarılabilir ki, eğitimle bu tür davranışların düzeltimi bir ölçüde sağlanabilir ama birebir sonuç vereceği konusunda bir belirleme yapılamaz.
Bu bağlamda genel olarak eğitimle tembellik psikolojisi doğrudan değiştirilemese de en azından azaltılabileceğini önceki yazılarımda belirtmiştim.
Not: Bu sitede yayınlanmakta olan yazılar, www.timeturk.com, www.gunesgazetesi.net, www.haberanaliz.net www.bilgievreni.com, www.siyasalforum.net www.gercekgazete.web.tr ile, Gerçek Gazete, Halkın Sesi, Balıkesir Demokrat, Marmara Bölge, Güney Marmara Yaşam ve Fatsa Güneş gazetelerinde yayınlanmaktadır. Yazarın izni olmaksızın başka hiçbir yayın organında kaynak veya dipnot göstermeksizin kısmen veya tamamen alınamaz, çoğaltılamaz.